Het is vrijdagmorgen, 6 april. Vandaag zijn er geen lesgroepen, zoals die alle dagen het klooster bevolken. Want vrijdag is hier de Dag van Allah; gebed in de moskee, en vrij van betaalde banen. Ik verwachte een rustige ochtend, alleen de twee paters en ik voor het ontbijt. Al lang voordat het ontbijt begon (kloosterritme kun je hier vergeten) was er een grote groep mensen, enkele gezichten bekend. Blijkt dat het Christian Peacemaker team drie zondagen op rij hier een soort retraite doet. Het betekent ook dat ze een kok meebrengen die kookt en dan schuiven wij aan voor het middageten. En de groep kinderen voor Engels heeft examen.
Het klooster is een externe nederzetting van de Orde van Mar Musa, Syrië, in de jaren Tachtig gesticht door een Italiaanse priester, Paolo Dall’Oglio. Vrouwen en mannen, Liefde voor de Islam als spiritualiteit. Een woestijnorde. In 2012 kwamen Pater Jens en zuster Friederike hierheen; aartsbisschop Sako van Kirkuk (nu Patriarch Sako) had hen uitgenodigd om een oude kerk in het oude centrum van Sulaymaniyah, die overbodig was geworden door een nieuwe kerk, te gaan inrichten als retraitecentrum en ontmoetingsplek voor iedereen. Omdat door de oorlog Syrië te gevaarlijk was geworden voor de buitenlandse leden van de orde, kwam de vraag als geroepen en gingen deze twee personen het retraitehuis opzetten. Kerk en pastorie behoefden reparaties, ze stonden al een paar jaar leeg. Dat was net zo’n beetje rond, toen zomer 2014 de Ninive-vlakte leegliep omdat ISIS de regio onveilig maakte. In oktober 2014 zaten er 14 ‚families’ in het klooster, zo’n 140 personen; familie betekent opa en oma, gehuwde kinderen en de kleinkinderen. In de kapel werden zeven families ondergebracht, in de bibliotheek drie, de rest in andere ruimten. Ze leefden gescheiden door eenvoudige doeken die aan waslijnen hingen. Overdag de matrassen op een stapel, in de nacht matrassen tegen elkaar op de grond en iedereen slapen.
Tussen april en december 2015 werden kapel en bibliotheek ontruimd en de families in wooncontainers geplaatst. Bij de VN zijn die voor $ 5000 per stuk te koop. Daartoe werden drie kleine lapjes grond rond het klooster geleend van de eigenaren, geëgaliseerd, stenen bases gebouwd om de containers op te zetten, elektra aangelegd, water. Zo ontstonden drie hofjes met containers rond een boom telkens. De VN betaalde het voedsel, beetje energie, alle andere kosten moesten bij fondsen bijeen gebedeld worden. Midden 2016 was het klooster vrij van families, en begonnen herstelwerkzaamheden: het was nogal uitgewoond door de intensieve bewoning.
Augustus 2017 begon de grote uittocht van families terug naar Caracosh en andere dorpen nu ISIS was verdreven. Ook de terugkeer kwam op kosten van het klooster, een pick-up plus een chauffeur reed twee maal per week een gezin. Voor die arbeid zijn er geen hulpfondsen. De families vonden alle hun huizen nogal onbewoonbaar gemaakt, meubels en huisraad kapot of verbrand. Maar men ging aan de slag, het eigen terrein heroveren.
Inmiddels is er nog één bewoonde containerhof. Eén familie is gebleven, ze hebben geen eigen huis en de man heeft hier werk. De andere containers worden nu bewoond door een paar Syrische families die liever hier zijn dan in de grote kampen. In de tweede containerhof heeft UPP, een Italiaanse NGO, nu een kantoor, en enkele containers worden gebruikt voor leslokaal. De derde, kleinste hof is ontmanteld, die drie containers dienen nu als bouwkeet bij de bouw van het bejaardenhuis voor christelijke en moslim-Alzheimerpatiënten, plus kleuterschool; een project van bisschop Mirkis hier in Sulaymaniyah. Deels omdat het zwaar is met Alzheimer-patiënten samen te leven, deels omdat veel ouderen hun kinderen in buitenlanden hebben.
Sinds augustus 2017 zijn er twee huizen bij het klooster bijgebouwd. Het ene voor leslokalen, twee kleine bureau’s waar de leraren voorbereidend werk kunnen doen, en een leefruimte voor de bewaking. Het andere wordt een vrouwenhuis. In deze cultuur kan men niet mannen en vrouwen onder één dak laten slapen. Het vrouwenhuis is voorwaarde om met retraite-groepen te kunnen beginnen. Nog dit jaar hoopt men eindelijk te kunnen beginnen met dat eigenlijke doel.
Intussen is de kloosterhof dagelijks vol met mensen voor allerlei lessen: Engels, Koerdisch, Arabisch, boekhouding in de drie talen, IT, naaicursus, loodgieterscursus. Het zijn vooral moslims, daartussen ok christenen. De leraren krijgen een kleine betaling, de cursisten betalen niets. Ook gasten zal geen geld gevraagd worden. De tweede term van de spiritualiteit van het klooster is gastvrijheid. Men leeft van wat gasten vrijwillig geven. Als eenmaal de opbouw klaar is, zal dat lukken. Maar opbouw, herstel, uitbouw, vluchtelingen, dat was allemaal te veel van het goede. Het klooster heeft schulden en hoopt die ooit kwijt te raken. Schulden bij vrienden, dus zonder rente. Maar toch.
Over een uur begint de eerste bruiloft in deze kapel sinds het kloosterkapel is: een Chinees en een Filippijnse huwen elkaar, de Chinese man is daartoe in deze kapel gedoopt enkele weken geleden. Burgerlijk huwelijk bestaat hier niet, de priester of een imam tekenen de verbintenis en dat wordt dan door de gemeente ingeschreven. Beide personen zijn hier als gastarbeiders, de viering zal in het Engels zijn maar naar Chaldeeuwse ritus.
Voor de korte termijn dient zich nog een behoefte aan: een tweede kloosterhof, aanpalend, om zowel een ontmoetingshof te hebben als een stiltehof, waar geconcentreerd kan worden gestudeerd en retraite gehouden. Daartoe moet een kleine strook land naast de kapel gekocht worden. Ook het onderhoud van de kapel zou dan eenvoudiger zijn. Het meest bijzonder aan het klooster is, dat het in de oude binnenstad ligt en smalle straatjes dus langs en dwars door dit complex aan huizen lopen, de dagelijkse weg van de moslimburen en anderen. De twee werelden grijpen zo heel natuurlijk ineen. Daartussen de Peshmerga die het klooster dag en nacht bewaken: wat sinds 2002 in heel Irak gebeurt met woningen van belangrijke personen en huizen waar groepen samenkomen. Nieuwe groepen – onbekende gezichten- worden alle gefouilleerd. Zoals nu de bruiloftsgasten. Veel leven van veel niveaus tegelijk in dit stadsklooster.
