* Verslag  van Pim Walenkamp, bezoeker, parochiaan St. Martinusparochie

Er is steeds meer antisemitisme in ons land. Joden voelen zich onveilig. Joodse bijeenkomsten kunnen alleen nog plaatsvinden onder politiebegeleiding. Christenen in Utrecht maken zich hierover grote zorgen.
Diverse christelijke kerken organiseren daarom een avond in de Domkerk op dinsdag 28 januari 2025 j.l.. Zij willen goede buren zijn en de Joden een hart onder de riem steken. Zo was hulpbisschop Woorts present.

Spiegel
Willem Roskam, predikant van de Domkerk,  heet iedereen welkom en houdt ons een felle spiegel voor:  “In het verleden gedroegen veel christenen zich actief antisemitisch. Zo was Gisbertus Voetius (1589 – 1676), mijn verre voorganger als predikant van de Domkerk en hoogleraar theologie in Utrecht, een kerkelijke antisemiet. Zijn oproep was: Joden weren uit de stad.”
Joden mochten pas sinds 1800 dankzij de Franse bezetters in Utrecht weer wonen.  Joden mochten wel bijdragen aan de economie – daar profiteerde Utrecht vrolijk van, maar ze moesten `s nachts opsodemieteren. Ze woonden vooral in Maarssen.

Waren we wel goede buren?
Opperrabbijn Binyomin Jacobs houdt een stevig betoog. “Waren we wel goede buren?  Drie kwart van de joden in Nederland overleefde de Tweede Wereldoorlog niet. Zij stierven gruwelijk in de concentratiekampe… Nederlandse administrateurs hielpen mee… Nederlandse politiemensen haalden joden op…
Rosj hasjanah  – joods nieuwjaar – vieren we twee dagen lang.  Letterlijk betekent het: hoofd van het jaar. De 1^e dag herdenken we de schepping; wij kunnen de Eeuwige niet begrijpen. (Uit respect voor God noemen Joden hem niet bij naam, maar Hashem (de Naam), Adonai (de Heer), of de Eeuwige). Er is zoveel misère op aarde die wij mensen niet kunnen duiden. Zo zijn er 6 miljoen Joden vermoord in 5 jaar tijd. Ter herdenking worden Stolpersteine, struikelstenen, gelegd bij huizen waar Joden woonden. Daar staat hun naam op met geboorte- en sterfdatum, geboorte- en overlijdensplaats… vaak de gaskamers van Auschwitz… De Nazi’s verrichtten gruwelijke experimenten. Zo sneden ze de buiken van zwangere vrouwen open en doodden de baby’s. Voor deze ongeboren kinderen zijn lege  Stolpersteine gelegd: leeg, onbegrijpelijk leed.

Goed onderwijs is hard nodig
De 2^e dag staat centraal: wat wil de Eeuwige van ons?  Acceptatie en strijden voor het goede. Rabbijn Jacobs krijgt vaak te horen: Wat spreekt u goed Nederlands. “Terwijl mijn voorouders al vijf generaties in Nederland wonen. Veel mensen hebben totaal geen besef van andere inwoners in ons land. Er heerst grote onbekendheid. Educatie, goed onderwijs is hard nodig.”
Rabbijn Jacobs: “De bijeenkomst begint pas als u hier weg gaat. Weet u dat miljoenen Christenen nu worden vervolgd? Wat doen we daaraan?  Waar je bent, daar moet je zijn, de wereld verbeteren.”

Shoa en Nakba zijn één geschiedenis, één verhaal.
Een andere invalshoek kwam van Erik Borgman, hoogleraar theologie en lekendominicaan: “Shoa en Nakba zijn één geschiedenis, één verhaal.” Shoa = vervolging van de Joden, holocaust.  Nakba = Arabisch voor ‘ramp’. Daar bedoelen de Arabieren de verdrijving van de Palestijnen mee na de Tweede Wereldoorlog.
Erik Borgman: “Europa behandelt grote groepen als oud vuil. Ook veel angst voor de islam. Veel discriminatie.  We moeten elkaar respecteren en elkaars pijn erkennen. We moeten niet aan één kant gaan staan. Zij zijn allebei onze buren. Jammer dat er vanavond geen moslim spreekt.”

—  Moslimvertegenwoordigers, ook islamitische politici, zijn meerdere malen uitgenodigd, maar ze durfden of wilden niet te komen en zeker niet te spreken, legt de organisatie uit.

Geef Israël weer  de plek die het toekomt.
Dominee Bart Gijsbertsen  was predikant van de Domkerk.  Hij brengt een nieuw perspectief ter sprake. “Er zijn 11 miljoen Afrikanen als slaaf verhandeld. Er zijn vanaf de 11^e eeuw vele pogroms geweest. In 1444 verbande Utrecht alle Joden. Daar hebben christelijke kerken aan meegewerkt. De protestants-christelijke kerken zagen zich  als de wàre godsdienst. Alsof hun kerken in plaats van de Joden kwamen. Dat was de vervangingstheologie.: christenen zijn het uitverkoren volk van God, omdat de Joden Jezus Christus niet wilden aannemen als zoon van God.  Geef Israël weer  de plek die het toekomt.”

Veel dominees spreken nu Israël-loos.
Hij vervolgt: “Veel dominees spreken nu Israël-loos, het wordt leeg.  De Israëlische regering nu is heel wat anders dan de Jood in jouw straat. Joden zijn gewone mensen. Niets menselijks is hen vreemd.  De Bijbel is helemaal door joden geschreven.  De Bijbel is het presentje van de joden aan de christenen: een teken van de presentie van de Bijbelse God.  In de Joodse traditie is het goed gebruik om elkaar tegen te spreken: zo kom je dichter bij de waarheid. Organiseer tegenspraak, dialoog.”

Wees aanwezig, doe het goede.
Bart Gijsbertsen  is predikant, dus zet hij zijn oproep kracht bij met een passende Bijbeltekst: “Sodom en Ninivé : 2 steden met groot onrecht  (in het oude testament), maar wat een verschil. De profeet Jona (die 3 dagen in de walvis zat) verheugde zich over de val van Ninivé. Abraham echter gaat pontificaal in de weg staan als God Sodom wil verwoesten, want er wonen ook 10 rechtvaardige, goede mensen. (Dat noemen we in het Hebreeuws tsaddiekiem:  rechtvaardigen, goede gelovigen.) God spaart Sodom daarom.   Zie de verschillen:  Herkennen we in onszelf de houding van Jona, nl. overtuigd van ons eigen gelijk?  Zijn we bereid de houding van Abraham aan te nemen =  de andere mens begrijpen, te pleiten voor de ander? (Vergelijk fil. Levinas:  de ander.) Wees aanwezig, doe het goede.”

Onbekend maakt onbemind.
Buiten de Domkerk in de ijzige kou staan demonstranten, o.a. students for Palestine. Zij vinden het verwerperlijk dat opperrabbijn Binyomin Jacobs hier spreekt. Ondergetekende gaat een half uur met zes van hen in gesprek. Zij beweren dat de opperrabbijn scherp discrimineert, kritiek op Israël niet serieus neemt en de moorden op Palestijnen goed praat. Als ik aangeef dat rabbijn Jacobs in de Domkerk echt een heel andere verhaal hield – zij bleven 2,5 uur buiten demonstreren, dus hoorden zijn verhaal niet – , geloven ze mij niet. Conclusie:  onbekend maakt onbemind. Goed onderwijs en oprechte dialoog zijn hard nodig ,  maar er is nog een hele wereld te winnen …

* Foto: Andrii Koval, istockphoto.