Paus Franciscus verklaarde op zondag 14 oktober aartsbisschop Oscar Romero heilig, die in 1980 aan het altaar werd doodgeschoten. Een dag eerder vond in de Dominicuskerk in Utrecht bij gelegenheid van deze heiligverklaring een Eucharistieviering plaats voor mensen uit heel Nederland. Celebrant was Mauricio Meneses Santiago, priester van het Aartsbisdom Utrecht en afkomstig uit Colombia. Ook mgr. Woorts was aanwezig bij deze bijzondere viering. Na de viering hield de uit Panama afkomstige Nijmeegse missioloog Jorge Castillo Guerro een lezing over de persoon en het pastorale beleid van mgr. Romero.

Het koor was van de Spaanstalige gemeenschap in Almere. De Nederlands-Spaanse Mis werd ook bijgewoond door mensen die in de jaren tachtig uit El Salvador naar Nederland zijn gevlucht. Onder hen een moeder van wie vier kinderen in El Salvador werden vermoord. Alfredo Dueñes hield na afloop een kort getuigenis over Romero, de ambassadeur van El Salvador Agustin Vasquez Gomez sprak vervolgens de aanwezigen kort toe.

De ambassadeur bedankte “voor het organiseren van deze Eucharistieviering bij gelegenheid van de canonisatie van aartsbisschop Oscar Romero. Hij had zelf waarschijnlijk niet gedacht dat zijn werk de grenzen van El Salvador zou overschrijden en vrucht zou dragen over heel de wereld. Hij stond bekend als ‘pastor of the people’ en ‘stem van de stemlozen’. Hier in Utrecht herdenken we mgr. Romero en zijn werk, op 9.000 kilometer afstand van El Salvador.”

Alfredo Dueñes vestigde zich in 1984 als politiek vluchteling in Nederland, voor die gastvrijheid is hij nog altijd dankbaar. Hij was erbij toen de neergeschoten Romero naar het ziekenhuis werd gebracht, een emotioneel moment. “Romero had gezegd: ‘Als ze me doden, zal ik opstaan in het volk van El Salvador’,” vertelde Dueñes. “Mgr. Romero had in de kathedraal een oproep gedaan aan het leger, de milities en de politie: jullie doden je eigen broeders. Boven het bevel om iemand te doden staat het bevel van God: ‘Gij zult niet doden.’ Stop de repressie! Het antwoord kwam op 24 maart 1980, toen mgr. Romero tijdens de Mis werd doodgeschoten tijdens het uitspreken van de consecratiewoorden.”

Mgr. Woorts en ambassadeur Agustin Vasquez Gomez

Hij richtte zich tot mgr. Romero: “U bleef uw volk verdedigen en bleef de mensen nabij. Toen heeft het volk van El Salvador u heilig verklaard. Nu gaat de paus dat ook doen en wordt u een heilige van de Kerk, een heilige van de mensheid. Oscar Romero, bid voor onze wereld.”

In zijn preek benadrukte pastor Meneses dat denken aan mgr. Romero ook betekent “denken aan de vele mensen in El Salvador en over de gehele wereld die hun toewijding en inzet voor de armen en de verdediging van de mensenrechten met hun bloed hebben bezegeld.”

“Het Rijk van God en zijn volk van El Salvador, waren twee liefde die voor Oscar Romero nauw met elkaar waren verweven. Mgr. Romero is in de navolging van Jezus ‘de stem van de stemlozen’ geworden.” Want degenen uit Latijns-Amerika en mensen die slachtoffer van geweld zijn geweest, weten wat angst en vrees betekenen. “We weten hoe pijnlijk het is om slecht nieuws te ontvangen, zoals: je vader, je zoon, je broer is vermoord. Te midden van zoveel geweld in onze landen is het bijna onmogelijk om de onrechtvaardigheid aan de kaak te stellen. Maar mgr. Romero heeft dat wel gedaan! Hij sprak met gezag in Gods naam en hoewel de wapens hem op 24 maart 1980 het zwijgen oplegden, laat de Kerk vandaag zijn stem niet verdwijnen.”

Deze kerkelijke erkenning is ook zo belangrijk omdat mgr. Romero werd belasterd, zelfs door priesters en medebisschoppen, zo haalde Mauricio Meneses paus Franciscus aan.

Mgr. Romero preekte vanuit het perspectief van de slachtoffers, “maar met een barmhartige houding naar de dader,” benadrukte Meneses. “Hij overwoog het Rijk van God niet in een ideale wereld maar in de concrete situatie van El Salvador. Dat maakt hem tot inspiratie voor ons, paus Franciscus spreekt over ‘de heiligen die naast ons wonen.’ Mgr. Romero was ook een persoon met beperkingen – zo was hij angstig en kwetsbaar “maar altijd op zoek naar de goddelijke wil.”

“Wat Romero ons leert, is dat hij zich laat leiden, transformeren, vernieuwen door God. Hij vertrouwde op Hem, Hij koos ervoor om Jezus te volgen door het incarneren van de armoede en zijn onvoorwaardelijke liefdevolle overgave aan Hem.”

Aan het eind van de viering herhaalde pastor Meneses een oproep van mgr. Romero: “Wees niet bang, ga dicht bij elkaar staan, raak elkaar aan.” Daarop legden de gelovigen een hand op elkaars schouder.

Pastoraal werker Hans Oldenhof uit het Aartsbisdom Utrecht had het initiatief genomen voor deze ‘Nederlandse’ Romeroviering. “Zijn persoon, zijn opstelling en zijn gewelddadige dood maakten ook in ons land indruk. Zo is er in Hoorn een middelbare Romeroschool; in Almere staat een borstbeeld van Romero en in Utrecht is er in Tuindorp een Romerostraat.”

Paus Franciscus verklaarde op 14 oktober niet alleen aartsbisschop Romero heilig, maar ook paus Paulus VI, Francesco Spinelli, Vincenzo Romano, Maria Katharina Kasper, Nazaria van Sint-Theresa van Jezus en Nunzio Sulprizio.

De samenwerkende parochies Katholiek Utrecht boden op zondag 14 oktober aan bewoners van de ‚Aartsbisschop Oscar Romerostraat’ te Voordorp een middag aan met een voordracht „Wie is die man van mijn straat?” en gaven het boekje „Een stem uit de kathedraal” cadeau. Het boekje werd door Yosé Höhne Sparborth in 2006 geschreven, en neemt de setting mee van het volk waarvoor Romero werd vermoord, en hoe hij voortleeft in heel Latijns Amerika. De voordracht had ook precies dat accent: wat was er gaande in dat volk, waardoor Romero deed wat hij deed en daardoor werd vermoord? Er waren 23 belangstellenden.

Een zestigtal fotoprojecties begeleidden het verhaal van het volk van Romero: de voortgaande wekelijkse moorden, soms al in die periode massamoorden door de rijke elite en haar militairen tegen vakbeweging en boerenvolk dat protesteerde tegen de extreme uitbuiting.

El Salvador, een land half zo groot als Nederland, kleinste land van Latijns Amerika, tegen de Grote Oceaan aangeplakt, rotsbodem die oprijst uit het water, heuvels biedt en bergen. En rivieren.

De rivier Sumpul was al in Romero’s tijd een plek van massamoorden door de regering. De bergen werden terrein om schuilplekken te bieden aan het geplaagde volk: in gegraven holen verstopten ze zich als militairen razzia’s hielden, bij Arcatao werd een heel hospitaal in de grond ingegraven met een door takken afgedekte ‚ingang’ (een vierkant gat waardoor gewonden naar beneden werden gehesen).

De moord op Oscar Romero, 24 maart 1980, leidde tot een formele oorlog van de regering tegen haar volk. In die dertien jaar (1993 kwam er een ‚vredesverdrag’) werden nog eens 50.000 mensen vermoord, het overgrote deel door de militairen, een kleiner deel door de guerrilla (militairen, soms iemand uit de elite). In totaal schat men 70.000 moorden vanaf ongeveer 1975.

Tijdens de Zaligverklaring Pinksteren 2015 waren onder de kleine miljoen mensen er velen, met een t-shirt waarop een tekst van Romero. 

Romero, geboren in een arm gezin, was als priester zeer bewogen met de armen en bood altijd charitatieve hulp: geld, eten, slaapplek in de kerk voor wie na de markt niet meer naar huis kon). Hij was een traditioneel en vroom priester en werd nerveus van de modernisering. Als zodanig werd hij vrij snel benoemd tot secretaris van het bisdom, 1944 al, twee jaar na zijn wijding. Hij raakte verstrikt (ongeveer zijn woorden) in de handen van de elite en mensen van Opus Dei). Toenemend trok hij zicht terug in bureauzaken en vermeed contact met de ‚progressieve’ priesters en religieuzen. 1974 wordt hij bisschop te Santiago de Maria; het directe contact met de bevolking brengt hem terug bij zijn hulp aan de uitgebuite seizoenarbeiders. Hij weigert echter zijn rijke vrienden vragen te stellen.

Dat verandert in één week, vlak na zijn benoeming tot aartsbisschop van San Salvador. Nu was hij de persoon met het hoogste morele gezag in het land, door de elite voorgedragen voor die post. Maar ‚zijn vrienden’ overspeelden hun hand. Ze vermoordden in maart 1977 de Jezuïet Rutilio Grande, een van zijn weinige vrienden die hij volledig vertrouwde ondanks diens kritiek aan de regering. Romero begreep wat er werkelijk speelde in zijn land, en vanaf die dag gebruikte hij zijn stem in de kathedraal om het volk te bemoedigen, hoop te geven, de bijbelteksten te leren verstaan als Gods nabijheid juist met wie lijden – én hij meldde wekelijks in zijn zondagspreken die op de radio werden beluisterd, wie er weer op welke plek waren vermoord door de militairen. Hij proclameerde geen ‚acte de presence’ te geven bij de regering zolang de moord op Rutilio niet werd opgelost. Hij hield woord.

Voor het volk van El Salvador en Latijns Amerika is hij van grote betekenis. Natuurlijk door zijn verkondiging van een God die armgemaakten terzijde staat. Maar meer nog, doordat hij aanwees waar het kwaad, waar de dagelijkse dood vandaan kwam. Sommigen noemden hem daarom een communist. Dom Helder Camara, bisschop te Brazilië in die tijd, zei dat zo: „Als ik de armen brood geef ben ik een goede bisschop; als ik vraag hoe het komt dat de armen geen brood hebben, ben ik een communist”. Díe woorden geven de realiteit goed weer, en de betekenis van Oscar Romero, aatsbisschop van San Salvador.

Een portret van Romero, gemaakt met fotootjes van allemaal martelaren in El Salvador, mensen die vermoord werden omdat als christen hun stem verhieven tegen het moorden.