Paus Franciscus verklaarde op zondag 14 oktober aartsbisschop Oscar Romero heilig, die in 1980 aan het altaar werd doodgeschoten. Een dag eerder vond in de Dominicuskerk in Utrecht bij gelegenheid van deze heiligverklaring een Eucharistieviering plaats voor mensen uit heel Nederland. Celebrant was Mauricio Meneses Santiago, priester van het Aartsbisdom Utrecht en afkomstig uit Colombia. Ook mgr. Woorts was aanwezig bij deze bijzondere viering. Na de viering hield de uit Panama afkomstige Nijmeegse missioloog Jorge Castillo Guerro een lezing over de persoon en het pastorale beleid van mgr. Romero.

Het koor was van de Spaanstalige gemeenschap in Almere. De Nederlands-Spaanse Mis werd ook bijgewoond door mensen die in de jaren tachtig uit El Salvador naar Nederland zijn gevlucht. Onder hen een moeder van wie vier kinderen in El Salvador werden vermoord. Alfredo Dueñes hield na afloop een kort getuigenis over Romero, de ambassadeur van El Salvador Agustin Vasquez Gomez sprak vervolgens de aanwezigen kort toe.

De ambassadeur bedankte “voor het organiseren van deze Eucharistieviering bij gelegenheid van de canonisatie van aartsbisschop Oscar Romero. Hij had zelf waarschijnlijk niet gedacht dat zijn werk de grenzen van El Salvador zou overschrijden en vrucht zou dragen over heel de wereld. Hij stond bekend als ‘pastor of the people’ en ‘stem van de stemlozen’. Hier in Utrecht herdenken we mgr. Romero en zijn werk, op 9.000 kilometer afstand van El Salvador.”

Alfredo Dueñes vestigde zich in 1984 als politiek vluchteling in Nederland, voor die gastvrijheid is hij nog altijd dankbaar. Hij was erbij toen de neergeschoten Romero naar het ziekenhuis werd gebracht, een emotioneel moment. “Romero had gezegd: ‘Als ze me doden, zal ik opstaan in het volk van El Salvador’,” vertelde Dueñes. “Mgr. Romero had in de kathedraal een oproep gedaan aan het leger, de milities en de politie: jullie doden je eigen broeders. Boven het bevel om iemand te doden staat het bevel van God: ‘Gij zult niet doden.’ Stop de repressie! Het antwoord kwam op 24 maart 1980, toen mgr. Romero tijdens de Mis werd doodgeschoten tijdens het uitspreken van de consecratiewoorden.”

Mgr. Woorts en ambassadeur Agustin Vasquez Gomez

Hij richtte zich tot mgr. Romero: “U bleef uw volk verdedigen en bleef de mensen nabij. Toen heeft het volk van El Salvador u heilig verklaard. Nu gaat de paus dat ook doen en wordt u een heilige van de Kerk, een heilige van de mensheid. Oscar Romero, bid voor onze wereld.”

In zijn preek benadrukte pastor Meneses dat denken aan mgr. Romero ook betekent “denken aan de vele mensen in El Salvador en over de gehele wereld die hun toewijding en inzet voor de armen en de verdediging van de mensenrechten met hun bloed hebben bezegeld.”

“Het Rijk van God en zijn volk van El Salvador, waren twee liefde die voor Oscar Romero nauw met elkaar waren verweven. Mgr. Romero is in de navolging van Jezus ‘de stem van de stemlozen’ geworden.” Want degenen uit Latijns-Amerika en mensen die slachtoffer van geweld zijn geweest, weten wat angst en vrees betekenen. “We weten hoe pijnlijk het is om slecht nieuws te ontvangen, zoals: je vader, je zoon, je broer is vermoord. Te midden van zoveel geweld in onze landen is het bijna onmogelijk om de onrechtvaardigheid aan de kaak te stellen. Maar mgr. Romero heeft dat wel gedaan! Hij sprak met gezag in Gods naam en hoewel de wapens hem op 24 maart 1980 het zwijgen oplegden, laat de Kerk vandaag zijn stem niet verdwijnen.”

Deze kerkelijke erkenning is ook zo belangrijk omdat mgr. Romero werd belasterd, zelfs door priesters en medebisschoppen, zo haalde Mauricio Meneses paus Franciscus aan.

Mgr. Romero preekte vanuit het perspectief van de slachtoffers, “maar met een barmhartige houding naar de dader,” benadrukte Meneses. “Hij overwoog het Rijk van God niet in een ideale wereld maar in de concrete situatie van El Salvador. Dat maakt hem tot inspiratie voor ons, paus Franciscus spreekt over ‘de heiligen die naast ons wonen.’ Mgr. Romero was ook een persoon met beperkingen – zo was hij angstig en kwetsbaar “maar altijd op zoek naar de goddelijke wil.”

“Wat Romero ons leert, is dat hij zich laat leiden, transformeren, vernieuwen door God. Hij vertrouwde op Hem, Hij koos ervoor om Jezus te volgen door het incarneren van de armoede en zijn onvoorwaardelijke liefdevolle overgave aan Hem.”

Aan het eind van de viering herhaalde pastor Meneses een oproep van mgr. Romero: “Wees niet bang, ga dicht bij elkaar staan, raak elkaar aan.” Daarop legden de gelovigen een hand op elkaars schouder.

Pastoraal werker Hans Oldenhof uit het Aartsbisdom Utrecht had het initiatief genomen voor deze ‘Nederlandse’ Romeroviering. “Zijn persoon, zijn opstelling en zijn gewelddadige dood maakten ook in ons land indruk. Zo is er in Hoorn een middelbare Romeroschool; in Almere staat een borstbeeld van Romero en in Utrecht is er in Tuindorp een Romerostraat.”

Paus Franciscus verklaarde op 14 oktober niet alleen aartsbisschop Romero heilig, maar ook paus Paulus VI, Francesco Spinelli, Vincenzo Romano, Maria Katharina Kasper, Nazaria van Sint-Theresa van Jezus en Nunzio Sulprizio.

De samenwerkende parochies Katholiek Utrecht boden op zondag 14 oktober aan bewoners van de ‚Aartsbisschop Oscar Romerostraat’ te Voordorp een middag aan met een voordracht „Wie is die man van mijn straat?” en gaven het boekje „Een stem uit de kathedraal” cadeau. Het boekje werd door Yosé Höhne Sparborth in 2006 geschreven, en neemt de setting mee van het volk waarvoor Romero werd vermoord, en hoe hij voortleeft in heel Latijns Amerika. De voordracht had ook precies dat accent: wat was er gaande in dat volk, waardoor Romero deed wat hij deed en daardoor werd vermoord? Er waren 23 belangstellenden.

Een zestigtal fotoprojecties begeleidden het verhaal van het volk van Romero: de voortgaande wekelijkse moorden, soms al in die periode massamoorden door de rijke elite en haar militairen tegen vakbeweging en boerenvolk dat protesteerde tegen de extreme uitbuiting.

El Salvador, een land half zo groot als Nederland, kleinste land van Latijns Amerika, tegen de Grote Oceaan aangeplakt, rotsbodem die oprijst uit het water, heuvels biedt en bergen. En rivieren.

De rivier Sumpul was al in Romero’s tijd een plek van massamoorden door de regering. De bergen werden terrein om schuilplekken te bieden aan het geplaagde volk: in gegraven holen verstopten ze zich als militairen razzia’s hielden, bij Arcatao werd een heel hospitaal in de grond ingegraven met een door takken afgedekte ‚ingang’ (een vierkant gat waardoor gewonden naar beneden werden gehesen).

De moord op Oscar Romero, 24 maart 1980, leidde tot een formele oorlog van de regering tegen haar volk. In die dertien jaar (1993 kwam er een ‚vredesverdrag’) werden nog eens 50.000 mensen vermoord, het overgrote deel door de militairen, een kleiner deel door de guerrilla (militairen, soms iemand uit de elite). In totaal schat men 70.000 moorden vanaf ongeveer 1975.

Tijdens de Zaligverklaring Pinksteren 2015 waren onder de kleine miljoen mensen er velen, met een t-shirt waarop een tekst van Romero. 

Romero, geboren in een arm gezin, was als priester zeer bewogen met de armen en bood altijd charitatieve hulp: geld, eten, slaapplek in de kerk voor wie na de markt niet meer naar huis kon). Hij was een traditioneel en vroom priester en werd nerveus van de modernisering. Als zodanig werd hij vrij snel benoemd tot secretaris van het bisdom, 1944 al, twee jaar na zijn wijding. Hij raakte verstrikt (ongeveer zijn woorden) in de handen van de elite en mensen van Opus Dei). Toenemend trok hij zicht terug in bureauzaken en vermeed contact met de ‚progressieve’ priesters en religieuzen. 1974 wordt hij bisschop te Santiago de Maria; het directe contact met de bevolking brengt hem terug bij zijn hulp aan de uitgebuite seizoenarbeiders. Hij weigert echter zijn rijke vrienden vragen te stellen.

Dat verandert in één week, vlak na zijn benoeming tot aartsbisschop van San Salvador. Nu was hij de persoon met het hoogste morele gezag in het land, door de elite voorgedragen voor die post. Maar ‚zijn vrienden’ overspeelden hun hand. Ze vermoordden in maart 1977 de Jezuïet Rutilio Grande, een van zijn weinige vrienden die hij volledig vertrouwde ondanks diens kritiek aan de regering. Romero begreep wat er werkelijk speelde in zijn land, en vanaf die dag gebruikte hij zijn stem in de kathedraal om het volk te bemoedigen, hoop te geven, de bijbelteksten te leren verstaan als Gods nabijheid juist met wie lijden – én hij meldde wekelijks in zijn zondagspreken die op de radio werden beluisterd, wie er weer op welke plek waren vermoord door de militairen. Hij proclameerde geen ‚acte de presence’ te geven bij de regering zolang de moord op Rutilio niet werd opgelost. Hij hield woord.

Voor het volk van El Salvador en Latijns Amerika is hij van grote betekenis. Natuurlijk door zijn verkondiging van een God die armgemaakten terzijde staat. Maar meer nog, doordat hij aanwees waar het kwaad, waar de dagelijkse dood vandaan kwam. Sommigen noemden hem daarom een communist. Dom Helder Camara, bisschop te Brazilië in die tijd, zei dat zo: „Als ik de armen brood geef ben ik een goede bisschop; als ik vraag hoe het komt dat de armen geen brood hebben, ben ik een communist”. Díe woorden geven de realiteit goed weer, en de betekenis van Oscar Romero, aatsbisschop van San Salvador.

Een portret van Romero, gemaakt met fotootjes van allemaal martelaren in El Salvador, mensen die vermoord werden omdat als christen hun stem verhieven tegen het moorden.

In 2019 vinden de Wereldjongerendagen (WJD) plaats in Panama. Omdat dit grootste Rooms-Katholieke jongerenevenement ter wereld dit keer in januari wordt gehouden en de reis naar Panama kostbaar is, organiseert Jong Katholiek ook een programma voor thuisblijvers. Dit programma, getiteld WJD@home, vindt van 25 tot 27 januari 2019 plaats op Ameland.

Het thema van deze WJD@home is net als voor de WJD in Panama: ‘Zie de dienstmaagd des Heren; mij geschiede naar uw woord’ (Lucas 1, 38). Paus Franciscus benadrukt dat Maria met haar geloof, moed en durf een voorbeeld is voor jongeren en de Kerk.

Jong Katholiek ziet diverse redenen waarom jongeren, met name in de schoolleeftijd, niet mee kunnen naar Panama, ook al hebben ze interesse. De reis is ver en duur en deze WJD vallen niet in een schoolvakantie. Vandaar dat voor de reis naar Panama vanaf het begin is gedacht aan jonge, werkende professionals die tijdens hun reis naar Panama verschillende streams of keuze programma’s kunnen volgen die aansluiten bij hun belevingswereld.

Voor jongeren die hier om welke reden dan ook niet bij kunnen aansluiten, is er dus het thuisblijfprogramma WJD@home. Jongeren tussen 16 en 30 jaar zijn welkom, de kosten bedragen € 75.

Aanmelden kan tot 20 december. Alle informatie hierover is te vinden op http://wjd.jongkatholiek.nl/artikelen/beleef-de-wjd-vanaf-ameland/

Jongeren uit het Aartsbisdom Utrecht die naar de WJD in Panama willen, kunnen kiezen uit vier reisinitiatieven. Meer informatie: http://jongaartsbisdom.nl/index.php?id=513

Bisschop Mirkis van Kirkuk in Irak bracht 23 augustus vertegenwoordigers van Utrechtse kerken op de hoogte van nieuwe projecten om jongeren van alle gezindten een toekomstperspectief te bieden en kwetsbare ouderen op te vangen. De Utrechtse Stedelijke Raad van Kerken coördineert sinds 2016 fondswerving voor het werk van deze bisschop die tot 700 vluchtelingenstudenten uit Mosul opving in gemengde studentenhuizen in Kirkuk. Christenen, jezidi’s en moslims leerden al doende vreedzaam samen te leven. Inmiddels is de Universiteit van Mosul heropend, en ondersteunt de bisschop zoveel mogelijk christelijke en jezidi studenten die teruggekeerd zijn naar de dorpen rondom Mosul met reiskostenvergoedingen om naar de universiteit te kunnen reizen. Dit is lastiger, omdat hij dit jaar minder buitenlandse donaties heeft ontvangen voor dit werk. De uitdaging is om hen hoop op een toekomst in eigen land te bieden. Zo’n 20% is inmiddels afgestudeerd, en de bisschop bemiddelt bij het zoeken naar werk, om hen de kans te geven bij te dragen aan een betere samenleving.

Bovendien is de bisschop twee nieuwe projecten gestart. In Kirkuk is de aula van zijn nieuwe Internationale School voor Vrede inmiddels klaar, met 800 zitplaatsen. De Patriarch van Irak zal deze aula komende maand inaugureren. De bouw inspireerde talloze ondernemers om nieuwe winkels te openen, en zo de wijk nieuw leven in te blazen. Een groep religieuze zusters uit Kerala (India) zijn uitgenodigd om het project te ondersteunen. Daarnaast zijn veel zieke ouderen achtergebleven toen hun familie naar het Westen emigreerde. Samen met een architect uit de Elzas is in de Koerdische stad Sulaymaniyah de bouw gestart van een verzorgingshuis voor Alzheimer en dementie patiënten, wat hopelijk volgend jaar af kan zijn. Beide projecten zijn ambitieus en financiële bijdragen zijn dan ook welkom.

‘Gaudete et exsultate’ (‘Verheugt u en juicht’). Dit zijn de eerste woorden van de apostolische exhortatie van paus Franciscus over de roeping tot heiligheid in de wereld van vandaag. De door de Nederlandse Bisschoppenconferentie geautoriseerde vertaling is nu verkrijgbaar als onderdeel van Kerkelijke Documentatie 2018 nr. 1, een uitgave die ook de vertaling van enkele andere belangrijke documenten bevat.

Paus Franciscus wijst er in zijn nieuwste exhortatie op dat de heiligen niet alleen diegenen zijn die de Kerk zalig of heilig heeft verklaard, maar ook bijvoorbeeld “ouders die met grote liefde hun kinderen opvoeden, mannen en vrouwen die hard werken om hun familie te onderhouden, de zieken, oudere religieuzen die hun glimlach hebben behouden.” Je kunt groeien in heiligheid door kleine gebaren. Door geduld te hebben, aandacht, door vriendelijkheid en door af te zien van geroddel. Niet alleen door grote keuzes en bekering, maar ook door meer volmaakt te doen wat je al deed. De vertaling van de exhortatie is voorzien van een aantal handige bijlagen zoals een trefwoordenlijst, die het bestuderen ervan gemakkelijker maken.

Andere documenten

In deze Kerkelijke Documentatie is tevens opgenomen het document ‘Placuit Deo’ (Het heeft God behaagd) over de christelijke verlossing, uitgegeven door de Congregatie voor de Geloofsleer. Verder staan in deze uitgave enkele boodschappen van paus Franciscus uit 2018 die alle raken aan het thema heiligheid. Ten slotte wordt bij deze editie ook de ‘Gedragscode Pastoraat’ geleverd, zoals vastgesteld door de Nederlandse Bisschoppenconferentie op 10 april 2018. De gedragscode is uitneembaar.

Bestellen

Deze uitgave in de serie Kerkelijke Documentatie van het Secretariaat van het Rooms-Katholiek Kerkgenootschap (SRKK) in samenwerking met uitgeverij Adveniat kost € 15 (inclusief verzendkosten, exclusief behandelkosten à € 1,10).

Bestellen kan via het bisdom Breda, tel.: 076 5223444 (op werkdagen bereikbaar tot 12.30 uur), e-mail: bestel@rkk.nl of per post (in een gefrankeerde envelop): Bisdom Breda, Postbus 90189, 4800 RN Breda. Vermeld s.v.p. de volgende gegevens: naam, straat + huisnummer, postcode + woonplaats, gewenste aantal exemplaren, e-mailadres, IBAN banknummer.

Kirkuk is een stad waar al eeuwenlang vier volken in vier talen samenleven. De talen worden gelijkwaardig naast elkaar gehanteerd, zoals dat ook gebeurt op de eilanden van ons Koninkrijk: Curaçao, Aruba, Bonaire. Op deze eilanden is de eerste vraag als je bij een specialist of bij een dierenarts komt: “Español? English? Nederlands?” Eigen volk gaat in Papiamento.

In Kirkuk staat op de gevel van het gouvernementsgebouw in duidelijke letters aangegeven: Arabisch, Turkmeens, Koerdisch, Aramees (Suryoye). Je weet dus direct dat je in je eigen taal bediend wordt.

Overigens lijkt dat vooral van belang voor mensen die om welke reden ook op latere leeftijd naar Kirkuk kwamen. Want, aldus de chauffeur van aartsbisschop Yousif Thomas Mirkis o.p.: “Ik spreek alle vier talen van Kirkuk. Iedereen die in Kirkuk geboren is spreekt de vier talen.”

Dat zal mogelijk niet helemaal waar zijn; mij wordt wel helder, dat de oorspronkelijke bewoners van Kirkuk inderdaad gemakkelijk tussen de vier talen wisselen. Sinds 2014 verdubbelde de bevolking bijna, sinds 1991 was er ook al stevige toeloop. Sinds augustus 2017 trekken er ook weer weg. Koerden die teruggaan naar Koerdisch gebied, Arabischtalige christenen en moslims die terugtrekken naar Mosul en omgeving. Kirkuk is een stad met veel beweging en een veel bewogen stad. Binnen alle bewegingen zijn die vier genoemde bevolkingsgroepen samen de stabiliteit van stad en omgeving.

Aartsbisschop Mirkis was altijd al een persoon van dialoog tussen de groepen. Als redacteur van het blad Al-Fikr Al-Masihi ontving hij in 2007 voor de Iraakse dominicanen de gouden medaille van het Internationaal Katholiek Persagentschap, als “belangrijk voorbeeld van persvrijheid, een vredesgeluid en harmonie tussen mensen, en bevordering van humane waarden.” Indertijd bestond het maandblad al 42 jaar, en waren 15 % van de abonnees moslim.

Nog maar nauwelijks tot aartsbisschop benoemd (januari 2014) kreeg hij te maken met de grootste crisis in Irak. Augustus 2017 kreeg zijn diocees van 7000 zielen de opvang te verzorgen van 4000 ontheemden uit de Ninivevlakte. Deze waren over nacht allen tegelijk gevlucht voor ISI: blinde kinderen, hoogzwangere vrouwen, stervende oma’s, kreupelen en geesteszieken, alles ingeladen en wegwezen. Dat alles kwam aan in onder andere dit bisdom. De stad verging het niet beter: een bevolking van een kleine miljoen, ving 700.000 vluchtelingen en ontheemden op. En ze doen het gewoon!

Kerstmis 2014 organiseerden de jongeren van zijn kathedraal een muziek- en theatermiddag voor de vluchtelingen. Drama en hoop werden wisselend in beeld gebracht. Mirkis: “Dit is pure therapie, wat hebben ze dat goed gedaan!” Een grijns van tevredenheid over zijn hele gezicht.

In Sulaymaniyah verzorgden de jongeren een kerstmiddag voor de vluchtelingenkinderen in de Jozefkerk. Zes kerstmannen, een Kerstvrouw en een clown dansten tussen de kinderen in door de kerk en langs het priesterkoor. Op een vraag waarom dat in de kerk was, lachte hij breeduit: “Omdat er geen andere plek is. Alles zit vol met vluchtelingen.”

In 2003, nadat Irak “bevrijd” was van Saddam Hoessein en meteen als staat geheel ontmanteld, was de toenmalige hoofdredacteur nog lyrisch: “Eindelijk kunne we weer alles zeggen! In een paar maanden tijd hebben we er veertig tijdschriften en 12 radiozenders bij gekregen!” En onmiddellijk startte hij plannen voor een Open Universiteit: “Nu moeten we de mensen leren weer te dialogeren, nu het vrij kan; alle groepen moeten samen in gesprek”. De Universiteit kwam er, ging meteen digitaal omdat Bagdad te veel grote aanslagen te verwerken kreeg: “Je mag de mensen niet de straat over lokken in de avonduren”. Zodra de ergste golf aanslagen voorbij was, begon de bouw, een eigen vleugel naast een katholieke school van de zusters Dominicanessen. Zijn commentaar: “Bouwen is nu in Irak pastoraal werk. Het geeft de mensen hoop.”

In 2014 zei hij: “Nu moeten we als christenen vergeven, ons volk helpen met verzoenen, anders is er geen toekomst.” En over vluchtelingen die Europa waarschuwen tegen moslims zegt hij: “Dan is onze pastorale opgave om ervoor te zorgen dat hun angst niet omslaat in haat.”

Toen bleek dat veel studeten van de Mosuluniversiteit die in Kirkuk was neergestreken, problemen hadden om vanuit de vluchtelingenkampen de universiteit te bereiken, begon hij huizen te huren, en liet christenen, moslims en yezidi samen in die huizen wonen.

Augustus 2016 werd een fraaie “Mariagrot” ingewijd op het plein van de Kathedraal. Mirkis over de plaatsing: “We hebben het dicht bij de straat geplaatst, zodat ook moslimvrouwen kunnen komen bidden. Ze houden van Maria, maar ze durven hier niet de kerk in te gaan.” Hier: Kirkuk, waar altijd ISIS-lui konden rondsluipen. In Sikanian, stadje dicht bij Kirkuk, zitten de moslimmoeders in de kerk als de nieuwe katholieke kleuterschool wordt geopend door bisschop Mirkis.

Sinds september 2017 hebben alleen nog yezidistudenten hulp nodig, omdat ze te ver van Mosul moeten leven. Dat kost dagelijks veel reisgeld. Zijn diocesane gemeenschap helpt mee om tussen 600 en 1000 yezidistudenten te helpen hun studie af te maken: maandelijks een voedseltransport, per groep verdeeld, en reisgeld per persoon. De Syrisch katholieke gemeenschap van Bashiqa helpt bij de logistiek. – yhs