Na Caracosh ging Yosé Höhne Sparborth naar Ankawa, de christelijke tweelingstad bij Erbil. Ook daar verbleef ze bij de zusters Dominicanessen, die ze sinds 2003 kent. Dit is haar verhaal:

In Ankawa verblijf ik twee weken in het huis waar nu de bejaarde zusters leven en een vleugel is aangebouwd voor zusters die verzorging nodig hebben. Het huis heeft te veel plek, zoals ook het huis in Caracosh. De veranderingen gaan sneller dan bouwplannen kunnen bijhouden. Toch was de omvang van het huis wezenlijk voor zijn korte geschiedenis: een bewogen geschiedenis. Zo werden zomer 2014 de 22 bejaarde zusters die hier woonden ineens overvallen door ruim 50 zusters die Caracosh waren ontvlucht vanwege ISIS. Toen leefde het hier hutjemutje, totdat er wooncontainers werden bijgezet inde tuin. Later werd een huis erbij gekocht van een emigrant, en daar wonen nog steeds 7 zusters. Ook daar werd het huis te groot toen iedereen weer naar Caracosh terug kon. In de ene helft van het huis wonen nu drie Yezidi-gezinnen.

Ook over dit huis wordt nagedacht. De plannen voor de grotere huizen stammen uit het begin van de jaren negentig, toen Arabisch Irak onleefbaar werd door de VN-boycot en de eerste christelijke vluchtelingen naar Koerdisch Irak kwamen, waar geen boycot was. Al snel echter vonden christenen de weg naar Europa, terwijl de moslims binnen Irak hun toevlucht moesten vinden. Koerdisch Irak telde in 1991 3 miljoen inwoners, nu telt het 9 miljoen inwoners. Daar kwamen naast de vluchtelingen uit Arabisch Irak ook Syrische vluchtelingen bij.

De Dominicanessen beleefden door die spannende tijden twee bewegingen tegelijkertijd. De snelle afname van het aantal christenen in het land verlaagde dramatisch het aantal nieuwe leden. Er is bijna geen aanwas. En in dat eerste jaar na de vlucht voor ISIS stierven 14 Dominicanessen zomaar, plotseling, zonder zichtbare aanleiding. Die schrik zit nog in de lichamen.

Toch, in dit huis te Ankawa met 18 bejaarde zusters en twee zusters die buitenshuis een baan hebben, is er een relatieve rust. Zuster Raoewa is rond de dertig, werkt bij waterbeheer. En ik leer haar specifieke technieken om de lichamelijke conditie van enkele zusters te verbeteren. De jarenlange oorlog blokkeert het craneo-sacraal systeem, wat forse gevolgen kan hebben voor de hele mens. Het vluchten en niet meer uit die stress komen is er één van.

Zr. Rosa geeft catecheseles aan de Publieke school. De leerlingen vroeg of ze haar klooster mochten bezoeken. Het wordt een middagproject, bezoek aan twee mannenkloosters en dan meebieden en mee eten met de zusters Dominicanessen. Zr. Rosa vraagt mij mee, om met de goed een korte meditatie te doen. We worden ontvangen bij de Paters Dominicanen en bij een Mannenorde binnen de Chaldeeuwse kerk. Ook hier: een gebouw, te groot geworden, omdat het gepland werd in de bloeitijd van de jaren tachtig, toen christelijke families nog grote gezinnen hadden. Het samen eten met de zusters wordt een feestelijke maaltijd na een gebed in de kapel.

Twee dagen later gaan zeven zusters met mij mee om te picknicken. Koerdisch Irak heeft fantastische bergen, en bij Erbil is er een langgerekt dal tussen twee bergketens, waar de mensen massaal heen trekken op vrije dagen en feestdagen om onder een boom te gaan picknicken. De zusters kiezen een werkdag, dan is het rustig. Enkelen wagen zich voor de lol aan het voetballen, de rest kijkt lachend toe. De dag is koud, het voetballen houden maar twee zusters vol, dus na een uur pakken we weer in. “Picknicken” betekent bij hen: veel drinken en snoepen, en een ijsje toe. Dus we rijden Shaklawa binnen, een toeristisch oord in deze bergen, waar enkele zusters vandaan komen. Ook hier is het vandaag rustig, we zijn de enige grote groep die ijs wil. Iedereen loopt met een jas aan.

En dan vraagt zr. Rosa me mee voor een tocht echt de bergen in. Maar eerst gaat ze nog langs bij de penningmeester van haar school, om haar salaris op te halen. Salaris, dat is een bundel grote papieren biljetten. De penningmeester heeft een hele zak vol met zulke stapels, de salarissen voor de 21 leraressen. Ik mag het van haar fotograferen. Dit is één resultaat van de VN-boycot die aan het Arabischtalige deel van Irak werd aangedaan van 1991-2003: de waarde van het Iraakse geld verloor 6000%. Was 1991 1 Dinar 3 dollar, nu is 1 Dollar 1800 Dinar. Het Iraakse geld heeft zich nauwelijks kunnen herstellen nadien, daarvoor werd er vanaf 2003 eerst nog te veel kapot gebombardeerd; Bush ontmantelde vervolgens de hele staatsapparatuur waardoor corruptie ontstond; en Turkije en Iran sprongen in de gaten en namen de particuliere sector over.

Niemand wil mee, dat is te veel sport. Zr. Rosa komt uit Shaklawa en als kind beklommen ze de bergen al om in de top te zitten picknicken. Baby’s gingen mee op de rug, tafels en stoelen ook. IK ben dus zogezegd met een berggeit op pad. Wel, zo ziet dat er ook uit. Om mijnentwil maakt ze af en toe een kleine rust, zodat ik in geëigend tempo de steile smalle paden met veel steengruis kan beklimmen. Gelukkig heb ik ervaring uit eerdere levens zeg maar.

Deze bergen hebben een heel aparte bijzonderheid. bergen ontstaan doordat de grote aardplaten bewegen en dan zachter steen omhoogduwen – of kleinere platen omhoog drukken. Wel, dit laatste is erg goed te zien aan deze Koerdische bergen, in vele varianten. En dan vertelt zr. Rosa, dat in haar jeugd de bergen vol met grote bomen stonden. 1991-1995 ongeveer hebben die mensen al die bomen gekapt, omdat er in die eerste jaren geen olie mocht worden uitgevoerd en dus ook niet werd opgepompt. Ook Koerdisch Irak, dat buiten de boycot viel, had dus geen brandstof.

Je ziet overal kleine bomen pogen weer te groeien. Ongelooflijk, ze hebben veel rots en weinig grond. Een bepaalde vogel verstopt zaden ind e grond en vindt die veelal niet terug; dat loopt dan uit.

Deze laatste dagen bij de Zusters viert heel Koerdistan feest: het formele bestaan van Koerdistan, sinds er rond 1940 een president was voor heel Koerdistan, wordt uitbundig gevierd met vijf dagen vrij van alle scholen. Dit feest wordt door de Zusters bekeken via de televisie, en je ziet de hossende mensen op straat; de autowegen volgepakt met bijna stilstaande rijen; alle picknickplaatsen met grote families. Maar… het is koud, te koud voor deze tijd. Dus de mensen lopen met jassen aan, zitten onder de bomen bij het vuur. Normaal zou iedereen in klederdracht zijn en dansen en springen.

Kortom, in dit deel van het land wordt veel samen gespeld en gefeest, en dat is goed om alle oorlogstrauma’ te vergeten. De Zusters in Ankawa leven dus op de geode plek. Ook zij willen nadenken over meer speelmogelijkheid, ook voor de oudsten onder hen.

Lees ook eerdere berichten uit de regio:
De Paus was weer in Caracosh
Sneeuw in Kirkuk!
Fantastisch kerstfeest in Kirkuk
Bouwen een Toekomst – bericht uit Sulaymaniyah
Van onze partners in Kirkuk en Sulaymaniyah

door Yosé Höhne Sparborth

Op 5 maart 2021 was Paus Franciscus bij zijn driedaags bezoek aan Irak in Caracosh. Deze voorstad van Mosul kent de grootste christelijke concentratie en de moslims leven als minderheid.

5 maart 2022 was zr. Yosé Höhne Sparborth in Caracosh, op uitnodiging van de zusters Dominicanessen, die er 3 communiteiten hebben, een Lagere school met ruim 500 leerlingen en een lyceum met ruim 200 leerlingen. Een van de zusters geeft Franse les aan een staatslyceum in deze stad. Yosé:

“Toch maar eerst het leven op dit moment, en dan de feestelijkheid. In Caracosh wordt driftig opgebouwd, wat daar relatief snel kan gaan. Mosul werd kapot gebombardeerd, daar moet voornamelijk vanaf de grond weer worden opgebouwd, en veel mensen leven voorlopig in halve ruïnes. Caracosh werd door ISIS vernield, en dat zit er anders uit. Doorgaans zeer stevige constructies, die je enkel met bommen kapot krijgt. ISIS deed het dan ook anders: in brand steken, of slopen wat te slopen viel: deuren en ramen eruit, plafondplaten en elektra afgerukt, alle huisraad en meubels de straat op en de fik erin. Dramatisch als je weet dat daartussen natuurlijk ook de fotoalbums lagen en alle persoonlijke bezittingen en herinneringen. Maar er kan wel snel worden opgebouwd. Zomer 2017 zag je al overal de mensen met witsel en klak aan de gang om de verbrandingen in de woningen onzichtbaar te maken. Het voelde voor velen als een wegpoetsen van de herinnering aan ISIS. En dan elektra ver nieuwen, waterleidingen herstellen, deuren en ramen inzetten, en eerste meubels aanschaffen. Bordje, vorkje, mes…

Inmiddels kregen alle woningen die verbrand werden een ster in het nummerbord. De straten zien er wel heel gevarieerd uit: Sommige woningen alweer in volle groei hersteld; andere woningen eenvoudig, maar schoon. Ook zijn er in elke straat woningen te vinden die er nog steeds uitgebrand bijstaan: de eigenaren zijn geëmigreerd, er hebben zich nog geen kopers gemeld. Soms beginnen de klimplanten door de woning te groeien.

Een paar dagen Caracosh maakt ook zichtbaar: er is een bijna ondergrondse nervositeit die de mensen beweegt: iedereen rent voortdurend, jakkert, heeft geen idee hoe je kunt uitrusten. De opbouw gaat in een nerveus snel tempo. De families wonen weer, de kinderen die naar school komen zijn nerveus, hebben een slechte concentratie, sommige kleine kinderen zijn al agressief. De zusters vrezen dat er veel gezinsgeweld is. Kortom: ISIS zit nog in al die lichamen en drijft de mensen voort. Toen ik in een gesprek aangaf, dat het god zou zijn om eraan te werken dat ze ISIS uit het lijf krijgen, zei één zuster: “Dat kan niet”. Waarop ik zei: “Dan heeft ISIS alsnog gewonnen.”

We hebben samen een klein programma gemaakt om in jezelf de rem terug te vinden, waarmee je jezelf kunt doen stoppen. Werkelijk stilstaan, hier en nu. Niet mijn voeten hier, en mijn hoofd voortrennen, want dan raak je fors uit evenwicht én uitgeput.

Met enkele zusters samen formuleerden we het probleem, en wat nodig is de komende tijd: “Eigenlijk rennen we al 30 jaar lang voor ons leven, sinds de wereld die oorlog in 1991 tegen ons begon. Toen 13 jaar een dodelijke boycot en regelmatig bombardementen, iedereen die kon vluchtte is weg. Toen in 2003 de invasie van de Amerikanen (Met Blair en Balkenende als grote steun) die in het hele land tegelijk bombardeerden. Ze ontmantelden de hele overheidsstructuur tot en met douane en vuilophaaldienst, en sindsdien wordt dat moeizaam weer opgebouwd. Sindsdien zijn er ook telkens weer kleine aanslagen, de grotere aanslagen zijn gelukkig zelden geworden. We kunnen dus niet anders meer dan wegrennen, dat is onze psyche. Hoe stoppen we?.”

We hebben eerste aanzetten gevonden om te stoppen. Want, dat is helder: de mensen hebben geen rennende zusters nodig. De mensen hebben plekken nodig waar je tot rust kunt komen, weg van dat voortjakkeren en vluchten.

Wel, de feestelijkheden omdat een jaar geleden Paus Franciscus op bezoek was, die gaven wel veel werk, maar de twee dagen feest waren ook echt feest. Culturele programma’s, lachen zingen. wekenlang al de kernboodschap van de Paus in de straten: “Jullie zijn allen broeders”. De moslims en de christenen waren samen dolenthousiast bijeen om de Paus welkom te heten, en om dat nu samen te herdenken. Zelfs in dit zeer christelijke Caracosh vierden de moslims mee.

Feesten geeft energie. Samen feesten, samen spelen, dat is wat energie geeft. Het geeft zelfs energie om te stoppen.

Misschien werkt ook Caracosh aan zijn werkelijke bevrijding. Ik heb gebed beloofd.

Intussen bidt Caracosh dat de oorlog in Oekraïne maar snel mag stoppen. Dus laat Europa vooral Poetin aan tafel krijgen. Onderhandelen. In Irak kunnen de gewone mensen je vertellen wat een oorlog doet die te lang duurt. Wij mensen zijn er niet voor gemaakt. En sinds er bommen zijn en kanonnen, is geen enkele oorlog meer rechtvaardig, maar alleen maar gruwelijk.”

Lees ook eerdere berichten uit de regio:
Sneeuw in Kirkuk!
Fantastisch kerstfeest in Kirkuk
Bouwen een Toekomst – bericht uit Sulaymaniyah
Van onze partners in Kirkuk en Sulaymaniyah

door Yosé Höhne Sparborth

Ze leven hier in vreemde tijden en ik mag dat meemaken.

De laatste drie dagen zijn in het hele district Kirkuk de scholen gesloten, omdat men een temperatuur onder nul verwacht. Daar zijn veel scholen niet op berekend. Alleen in nieuwe gebouwen worden – indien mensen dat geld hebben – verwarmingselementen aangebracht, omdat men vanwege de klimaatverandering rekent op dalende temperaturen in de winter.

Wel, hier dus de scholen dicht. Het werd maandagmiddag meegedeeld, dus dinsdag, woensdag, donderdag vrij. Vrijdag is de vaste vrije dag – als onze zondag.

Temperatuur onder nul, in een stenen groot gebouw waar geen verwarmingen werden aangebracht, kan dus niet. De meesten hebben ook geen winterjassen, niet nodig. Dus stuur die kindertjes maar eens de kou in. Zondag en maandag waren er in de kleuterschool hier in Sikanian al minder kinderen gekomen.
Ik ben bezig met een training traumaverwerking in Sikanan, voorstad van Kirkuk, en Abuna Ayad heeft het georganiseerd in het grote schoolgebouw dat hier net is klaargekomen. Elke middag leest hij hier de Mis voor ons inde kleine kapel, en daarna gaan we aan het werk met de groep. Bisschop Mirkis heeft vijf jaar aan laten bouwen aan die school: telkens als er voor een bepaalde bouwfase geld was, ging de bouw voort. Van een congregatie uit India heeft hij vijf zusters gekregen, drie ervan leven nu in een woning in deze school. Abuna Ayad met zijn gezin leeft er ook, het zijn drie appartementen die min of meer verbonden zijn.

Nu wordt er gewacht op de bureaucraten om klassen te kunnen starten.

Op 20 januari zitten we samen de warme lunch te genieten, de drie Indiase zusters en ik, zie ik ineens dat er buiten geen regen valt maar sneeuw. Ik zeg: dat is sneeuw! Zuster Grace springt op, rukt de deur naar het balkon open en kijkt en zegt: “O, dat heb ik nog nooit gezien”. Ze maakt een selfie met haar telefoon en brult naar de andere twee zusters die even in de keuken zijn: “Sneeuw! Kom kijken!” Beiden stormen het balkon op en nemen selfies, en vervolgens staan ze zij aan zij de sneeuwvlokken op hun sluier te ontvangen, en te bellen met families in India. “Wij staan hier in de sneeuw”, of zoiets. Enorme opwinding!

Komt de vrouw van Abuna Ayan aanlopen, ook het balkon op, ook een selfie. Nu pak ik toch zelf ook mijn toestel, dit ga ik vastleggen. Komt Marian ook al aanlopen, de 22-jarige dochter van Abuna. Als een kind zo enthousiast, op haar sloffen, het balkon op, sneeuw kijken en sneeuw fotograferen en op de hand ontvangen. En jawel, daar komen de heren: zoon Marios van 24 jaar en Abuna zelf. Zet een pet op, zijn haren zijn nogal dun, en het balkon op. Foto’s! Selfies! Lachen en maar blijven fotograferen. De sneeuwval is dichter geworden, dus de wereld ziet er echt winters uit. Alleen ik kan al zien, dat het niet zal blijven liggen. Ik hoop dan maar dat er vannacht nog een keer iets valt dat even blijft liggen.

Een jaar geleden werden deze drie zusters naar de hogere bergen van Sulaymaniyah gebracht om daar in de sneeuw te spelen. Die ervaring hebben ze al. Maar sneeuw zien vallen nog niet.

Als het enthousiasme tot normale decibellen is gedaald en ze weer binnen komen, ontdekken ze dat de kamer brrrrr koud is geworden, het eten ook. Brrrrrr!  Ik trek maar mijn jas aan, want mijn dikke vest liet ik in Suleymaniyah achter omdat ik naar de warmte zou gaan.

Dit noemt men Klimaatverandering. Daar is dit land nog helemaal niet op voorbereid, de regio niet.  Bijna zou ik zeggen, wat een bof dat er hier veel opnieuw moet worden gebouwd, kunnen ze meteen vloer- of plafondverwarming aan brengen. Want men begrijpt al, dat even een jasje aantrekken tot de ergste kou voorbij is, niet voldoende is als dit elk jaar gaat terugkomen.

Nu begin ik maar een litanie te maken. Waarom ga je naar Irak?

Om te kijken hoe ze overleven
om te kijken hoe ze samenleven
om te kijken wat in mijn naam daar werd aangericht
omdat iedereen wegblijft
om film te maken
om Covid te krijgen.
En nu: om sneeuw te brengen…

(als een weerdeskundige heb ik wat uitleg gegeven over wat we verwachten kunnen…)

Lees ook eerdere berichten uit de regio:
Fantastisch kerstfeest in Kirkuk
Bouwen een Toekomst – bericht uit Sulaymaniyah
Van onze partners in Kirkuk en Sulaymaniyah

Katholiekleven.nl nam een filmpje op over het werk van diaken Jouke Schat bij de voedselbank. Jouke is ook diaken voor de drie parochies van de stad Utrecht (waaronder de St. Martinus) met als opdracht de diaconie binnen en buiten de parochies te bevorderen. Hij legt uit dat kerken voor de voedselbanken een belangrijke steunpilaar zijn. In het filmpje komt ook Tineke Koenders aan het woord die in onze parochie maar ook bij de voedselbank altijd bezig is om mensen in nood te helpen. Kijk hier de video.

‘We moeten immers wel spreken over wat we gezien en gehoord hebben.’ Met dit citaat uit het Bijbelboek Handelingen (4,20) voert Missio dit jaar campagne voor Wereldmissiemaand. Op 24 oktober is het Missiezondag. We worden opgeroepen om datgene wat we meedragen in ons hart naar anderen te brengen, aldus paus Franciscus. Missio brengt in de Wereldmissiemaand de Kerk van Guinee voor het voetlicht.

Jonge Kerk
De geschiedenis van de Kerk van Guinee is jong. De meeste christenen wonen in N’Zérékoré in het zuiden van het land. De eerste bisschop investeerde vanaf het begin veel in de opleiding van catechisten. Dat bleek van grote betekenis. In 1967 moesten alle buitenlanders Guinee verlaten. Er zijn dan nog weinig eigen priesters, maar dankzij de goed opgeleide leken wordt het geloof levend gehouden in de moeilijke tijd onder de dictatuur van Touré. In de laatste decennia is de situatie voor de Kerk veel verbeterd. De Kerk richt zich onder meer op onderwijs, heeft een caritas opgebouwd en is actief in de gezondheidszorg.

Vrouwen en kinderen
In het bisdom N’Zérékoré is een diocesane congregatie van zusters zeer actief, de Soeurs Servantes de Marie Vierge et Mère (Zusters Dienaressen van Maria Maagd en Moeder). Ondanks het grote gebrek aan middelen vangen de zusters kinderen op in weeshuizen en opvanghuizen. De kinderen worden verzorgd en kunnen onderwijs volgen. De zusters werken tevens aan bewustwording van vrouwen in de afgelegen dorpen. Missio wil het pastorale werk van de zusters steunen.

MISSIO ondersteunt het pastorale werk in Guinee. Help mee!

Geef aan Missio Pauselijke Missiewerken in de collecte op Missiezondag 24 oktober of stort uw bijdrage op NL65 INGB 0000 0015 66, t.n.v. Missio Wereldmissiemaand, te Den Haag.

Meer informatie: www.missio.nl